Cùng hành thành và phát triển qua các giai đoạn lịch sử, gia đình có vai trò to lớn đối với mỗi con người và là một thiết chế phản ánh đời sống xã hội của một quốc gia, dân tộc. Sức mạnh của một dân tộc được nuôi dưỡng trong lòng mỗi gia đình, gia đình bền vững – xã hội ổn định, gia đình hạnh phúc – xã hội phát triển phồn vinh. Vì vậy, mỗi quốc gia, dân tộc muốn tồn tại và phát triển đều phải biết chăm sóc và bảo vệ gia đình. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội, gia đình tốt thì xã hội mới tốt, xã hội tốt thì gia đình càng tốt. Hạt nhân của xã hội là gia đình”.
Trải qua bao thế hệ, gia đình Việt Nam được hình thành và phát triển với những giá trị truyền thống quý báu như: lòng yêu nước, yêu quê hương, thuỷ chung, hiếu nghĩa, hiếu học, cần cù sáng tạo trong lao động, bất khuất, kiên cường vượt qua mọi khó khăn, thử thách... Song, là một tế bào hình thành nên xã hội, thiết chế gia đình cũng chịu sự ảnh hưởng của những biến động xã hội và quá trình giao lưu, tiếp biến văn hóa. Ngày nay, mô hình gia đình truyền thống “tam, tứ đại đồng đường” dần được thay bằng mô hình hạt nhân (gồm có cha, mẹ và con cái) phù hợp với đời sống CNH, HĐH thời kinh tế thị trường định hướng XHCN.
Bên cạnh các giá trị truyền thống tốt đẹp vẫn được trân trọng giữ gìn và phát huy, gia đình Việt Nam ngày nay có thêm nhiều đặc điểm tiến bộ hơn như: sự bình đẳng, chia sẻ, tính năng động, hiện đại, dân chủ… Song gia đình ngày nay cũng đang chịu những tác động tiêu cực từ mặt trái nền kinh tế thị trường. Một số giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp đang bị mai một; nền nếp gia phong bị xem nhẹ; quá trình hạt nhân hóa gia đình khiến cho mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình trở nên lỏng lẻo; sự xung đột giữa các thế hệ về lối sống và việc chăm sóc, nuôi dưỡng người cao tuổi đang đặt ra những thách thức mới; tệ nạn xã hội tiếp tục xâm nhập vào gia đình, đặc biệt là ở lớp trẻ; nhiều gia đình có “điều kiện”, cha mẹ mải lo làm ăn, công tác, không có thời gian quan tâm, giáo dục con cái dẫn đến con cái hư hỏng, sa vào tệ nạn xã hội…. Nhất là hiện nay, công tác gia đình đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức như: tình trạng ly hôn, ly thân, tảo hôn, buôn bán phụ nữ và trẻ em, nạn bạo hành trong gia đình… diễn biến phức tạp; việc chuyển hướng ngành nghề cho những hộ gia đình làm nông nghiệp trong quá trình đô thị hóa và phát triển công nghiệp chưa được quan tâm đúng mức.
Để tiếp thêm sức mạnh và tạo nền tảng để gia đình phát triển bền vững, ngày 04/5/2001, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 72/QĐ-TTg về Ngày Gia đình Việt Nam, từ đó lấy ngày 28 tháng 6 hàng năm là Ngày Gia đình Việt Nam để toàn xã hội cùng hướng về gia đình, tôn vinh các giá trị gia đình, thường xuyên quan tâm xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc, đẩy mạnh công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em để gia đình thực sự là tổ ấm của mỗi người, là tế bào lành mạnh của xã hội.
Từ năm 2001 đến nay, Ngày Gia đình Việt Nam 28 tháng 6 được toàn Đảng, toàn dân ta hưởng ứng với nhiều hoạt động mang ý nghĩa thiết thực và đã trở thành một sự kiện văn hóa lớn, một ngày hội để tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống của gia đình Việt Nam, là dịp để các gia đình giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm xây dựng gia đình văn hóa, hướng tới sự phát triển bền vững của gia đình trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Điều đó càng khẳng định vai trò của gia đình đối với xã hội và xã hội đối với gia đình.
Tại Hải Dương, công tác gia đình nói chung và việc tổ chức các hoạt động nhân Ngày Gia đình Việt Nam nói riêng được các cấp, các ngành, đoàn thể xã hội quan tâm thực hiện. Công tác bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em; chăm sóc, phụng dưỡng người cao tuổi được coi trọng cùng với việc tăng cường giáo dục đạo đức lối sống trong gia đình. Chất lượng cuộc sống của các gia đình đã được cải thiện đáng kể. Phong trào xây dựng gia đình văn hóa phát triển cả về số lượng và chất lượng đã góp phần tích cực trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị truyền thống của gia đình cũng như thực hiện mục tiêu xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ và hạnh phúc. Tính đến năm 2020, trên địa bàn toàn tỉnh đã có 90% số hộ gia đình đạt danh hiệu gia đình văn hoá. Số vụ bạo lực gia đình ngày càng giảm, từ 195 vụ bạo lực gia đình năm 2010, giảm xuống còn 39 vụ năm 2019, năm 2020 trên địa bàn tỉnh có 29 vụ bạo lực gia đình.
Năm 2021 được đánh dấu bằng sự kiện kỷ niệm 20 năm Ngày Gia đình Việt Nam (28/6/2001- 28/6/2021) với chủ đề “Gia đình bình an - xã hội hạnh phúc” nhằm kêu gọi mỗi chúng ta hãy tự nâng cao vai trò, trách nhiệm của bản thân đối với gia đình, học cách ứng xử để giải quyết các mối quan hệ trong gia đình một cách tốt đẹp nhất. Có như vậy chất lượng cuộc sống mới được nâng lên từ nền móng một gia đình êm ấm, hòa thuận. Để tiếp tục tôn vinh các giá trị của gia đình, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 625/KH-SVHTTDL ngày 11/5/2021 về tổ chức các hoạt động kỷ niệm, tuyên truyền nhân dịp 20 năm Ngày Gia đình Việt Nam và Tháng hành động quốc gia về phòng, chống bạo lực gia đình năm 2021, tạo chuỗi sự kiện truyền thông về gia đình và phòng, chống bạo lực gia đình trên địa bàn toàn tỉnh. Để mỗi gia đình từng bước được củng cố, ổn định và phát triển bền vững, chúng ta cần nỗ lực thực hiện các giải pháp như: tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng và sự chỉ đạo của chính quyền các cấp đối với công tác gia đình, coi đây là nhiệm vụ quan trọng trong chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của mỗi địa phương; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về vị trí, vai trò của gia đình trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa; tạo điều kiện cho các gia đình nâng cao kiến thức, kỹ năng, đạo đức lối sống phù hợp với truyền thống văn hóa dân tộc và xu thế phát triển của thời đại, chủ động phòng chống sự xâm nhập của các tệ nạn xã hội; duy trì và phát triển các mô hình, câu lạc bộ, nhóm phòng, chống bạo lực gia đình; xây dựng, củng cố và nâng cao chất lượng hệ thống dịch vụ tư vấn về gia đình, tạo điều kiện cho mọi gia đình tiếp cận được kiến thức pháp luật, văn hoá, y tế, giáo dục, khoa học kỹ thuật và phúc lợi xã hội; có chính sách ưu tiên hỗ trợ phát triển kinh tế gia đình cho các gia đình chính sách, gia đình có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn; tăng cường sự phối hợp giữa các cấp, các ngành trong hoạt động kiểm tra, giám sát về công tác gia đình và phòng chống bạo lực gia đình...
Hiện nay, cùng với sự phát triển và hội nhập mạnh mẽ trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, gia đình Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Nhất là trong bối cảnh cả thế giới phải đương đầu với dịch bệnh Covid – 19 đang diễn biến vô cùng phức tạp chưa từng có trong lịch sử. Để ứng phó với dịch bệnh trong tình hình mới, mỗi người dân, mỗi gia đình cần nâng cao ý thức trách nhiệm trong bảo vệ bản thân, gia đình, cộng đồng bằng những hành động cụ thể. Thực hiện tốt thông điệp “5K”: Khẩu trang – Khử khuẩn – Khoảng cách – Không tập trung – Khai báo y tế, chấp hành những nguyên tắc phòng, chống dịch bệnh theo hướng dẫn của cơ quan chức năng và sự chỉ đạo của chính quyền, tuyệt đối không được lơ là, chủ quan. Việc chấp hành tốt các quy định phòng, chống dịch là thể hiện trách nhiệm công dân. Biết cách tự bảo vệ gia đình mình là cộng đồng được an toàn. Nhìn lại những ngày căng mình chống dịch của cả nước trong các đợt bùng phát dịch Covid – 19, có thể khẳng định rằng chính sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội, đã giúp cho Việt Nam kiểm soát tốt được tình hình dịch bệnh. Trong cuộc chiến cam go ấy, mỗi người dân là một “chiến sỹ”, mỗi gia đình là một “pháo đài”, mà gia đình chính là hạt nhân của phong trào toàn dân tham gia phòng, chống dịch và là biểu hiện sinh động của việc phòng, chống dịch dựa vào nhân dân, toàn dân tham gia đánh “giặc” Covid – 19. Không chỉ làm tốt công tác phòng, chống dịch, nhiều cá nhân, tổ chức, gia đình đã thể hiện tinh thần công dân trong việc hỗ trợ lực lượng tuyến đầu chống dịch, giúp đỡ người nghèo, người yếu thế. Những hoạt động như ATM gạo, tặng khẩu trang miễn phí, đóng góp nhu yếu phẩm cứu trợ, hay tình nguyện ngày đêm tham gia chống dịch... đã làm ấm lòng nhân dân cả nước. Đất nước rất cần sự chủ động chung tay, góp sức của mỗi người dân. Những lúc khó khăn, gai góc nhất là dịp để mỗi người dân, mỗi gia đình thể hiện khí chất của tinh thần “Bầu ơi thương lấy bí cùng”, cùng hành động có trách nhiệm vì đất nước. Cũng chính trong lúc dịch bệnh, mỗi người lại có thêm cơ hội để nhìn nhận lại bản thân, thêm trân trọng những giá trị cốt lõi của cuộc sống, cùng chia sẻ, yêu thương và sống có trách nhiệm hơn với tổ ấm của mình.
Ngay lúc này, chúng ta hãy làm tất cả để tiếp thêm sức mạnh cho mỗi gia đình. Tin tưởng rằng, khi gia đình là điểm tựa vững chắc cho mỗi người, là một pháo đài vững chãi trong phòng, chống dịch Covid – 19 thì đại dịch Covid – 19 sẽ sớm được đẩy lùi./.
Nguyễn Phương Lan