Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được hình thành và được đánh giá là một trong bốn giải pháp để thực hiện Nghị quyết  TW 5 (khóa VIII) của BCH Trung ương Đảng về''Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”. Năm 2000, thực hiện quyết định của Thủ tướng Chính phủ và Quyết định số 01/2000/QĐ- BCĐ ngày 12 tháng 4 năm 2000 của Ban chỉ đạo “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” Trung ương về việc Triển khai Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”, ngày 04/10/2000, Ban chỉ đạo Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” tỉnh Hải Dương được thành lập, do đồng chí Phó chủ tịch UBND tỉnh phụ trách khối văn hoá – xã hội làm Trưởng ban và Phó Trưởng ban thường trực là đồng chí Giám đốc sở Văn hoá và Thông tin (nay là Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch), cùng 16 ngành thành viên tham gia. Với sự quan tâm lãnh đạo của Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh và đội ngũ cán bộ có bề dày kinh nghiệm, tinh thông nghiệp vụ trong lĩnh vực xây dựng đời sống văn hoá cơ sở, cơ quan Thường trực Sở Văn hoá và Thông tin đó tham mưu cho Ban chỉ đạo Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” tỉnh xây dựng kế hoạch, phát động triển khai thực hiện Phong trào trong toàn tỉnh, với 04 mục đích, yêu cầu đặt ra đó là:

Tạo sự chuyển biến về nhận thức trong cấp uỷ Đảng, chính quyền các cấp, các ngành, từ trong cơ quan nhà nước đến ngoài xã hội; từ trong cán bộ, đảng viên đến các tầng lớp nhân dân về vai trò, vị trí của văn hóa và nhân tố con người đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng và bảo vệ tổ quốc; huy động mọi lực lượng từ nhân dân và cả hệ thống chính trị từ trên xuống, từ trong Đảng, cơ quan Nhà nước, các đoàn thể ra ngoài xã hội tích cực tham gia phong trào.

Phối hợp và đẩy mạnh các phong trào quần chúng hiện có trong Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”; đồng thời lồng ghép bổ sung nội dung văn hóa vào các phong trào hiện có của các sở, ban, ngành, đoàn thể của tỉnh.

Giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, bảo tồn có chọn lọc những phong tục, tập quán tốt đẹp của dân tộc, loại bỏ dần những cái lỗi thời, lạc hậu, hình thành dần những tập quán mới văn minh, sống và làm theo pháp luật.

Xây dựng và phấn đấu theo các chỉ tiêu, quy chế, quy tắc về xây dựng nếp sống văn hóa. Huy động nguồn lực của toàn xã hội tham gia các hoạt động sáng tạo và xây dựng đời sống văn hóa, tạo điều kiện cho các hoạt động văn hóa phát triển, nâng dần mức hưởng thụ văn hóa với nhân dân thu, hẹp sự cách biệt trong hưởng thụ văn hóa giữa các vùng miền, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển.

 

Xác định Phong trào“Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” làphong trào rộng lớn, mọi cá nhân, tập thể trong xã hội đều có trách nhiệm tham gia. Căn cứ Quyết định số 1610/QĐ-TTg ngày 16 tháng 9 năm 2011 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chương trình thực hiện Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” giai đoạn 2011-2015, định hướng đến năm 2020, Ban chỉ đạo tỉnh đã tham mưu cho UBND tỉnh  ban hành kế hoạch triển khai thực hiện 6 phong trào nhánh trong Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”. Đó là: xây dựng gương “người tốt, việc tốt và các điển hình tiên tiến; “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở KDC”, xây dựng “phường, thị trấn đạt chuẩn văn minh”; đẩy mạnh phong trào xây dựng “gia đình văn hóa”, “Làng văn hóa”; Xây dựng cơ quan doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa”.

Sau 20 năm thực hiện Quyết định số 01/2000/QĐ- BCĐ ngày 12 tháng 4 năm 2000 của Ban chỉ đạo “ Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” Trung ương về việc Triển khai Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” và 09 năm thực hiện Quyết định số 1610/QĐ-TTg ngày 16 tháng 9 năm 2011 của Thủ tướng Chính phủ về phờ duyệt Chương trình thực hiện Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” giai đoạn 2011-2015, định hướng đến năm 2020. Đến nay Phong trào“Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” trên địa bàn tỉnh Hải Dương đó thu hút được sự hưởng ứng mạnh mẽ của các tầng lớp nhân dân tham gia thực hiện.

Phong trào đã khơi dậy những tình cảm cao đẹp tinh thần tương thân tương ái, những giá trị nhân văn đã trở thành bản sắc văn hóa dân tộc. Trong những năm qua, các cấp, các ngành đã vận động các nguồn lực trong nhân dânhỗ trợ xây mới 7.187 ngôi nhà và sửa chữa 1.267 nhà đại đoàn kết với tổng số tiền hỗ trợ là 107 tỷ 688 triệu đồng; xây dựng 2.589 ngôi nhà cho hộ nghèo với tổng số tiền là 7 tỷ 767 triệu đồng; hỗ trợ 57.653 lượt hộ nghèo sản xuất, khám bệnh, học sinh nghèo và thực hiện các chương trình an sinh xã hội trên địa bàn tỉnh, tổng số tiền hỗ trợ là 188 tỷ 218 triệu đồng. Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh hỗ trợ, giúp đỡ người nghèo như tư vấn, giới thiệu việc làm cho 5.010 đoàn viên thanh niên, phối hợp với Ngân hàng chính sách xã hội hỗ trợ vốn vay cho 117 dự án, mô hình phát triển kinh tế của thanh niên.100% hộ có nhà mái bằng, nhà xây kiên cố; 100% đường làng, ngõ xóm được trải nhựa, bê tông. Đến nay tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm xuống còn 1,85%.

Phong trào được triển khai rộng khắp đã góp phần thực hiện thắng các mục tiêu phát triển văn hóa, làm cho văn hóa thấm sâu vào mọi hoạt động của xã hội, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh góp phần giữ gìn và phát huy các giá trị tốt đẹp của văn hóa dân tộc, nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân. Đến nay toàn tỉnh có 90% số gia đình đạt danh hiệu gia đình văn hoá, 93,5% làng, khu dân cư văn hoá, 85,2%cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hoá, trên 1.400 đội văn nghệ quần chúng, 7.778 các loại hình câu lạc bộ, 1.318 tủ sách cơ sở và trên 65.000 lượt gia đình được công nhận danh hiệu "Ông bà mẫu mực, con trung hiếu, cháu thảo hiền". Phát triển rộng khắp các môn thể thao truyền thống của địa phương và các môn đang được phổ cập rộng rãi như: Bóng chuyền, Bóng bàn, Bóng đá, Bơi lội, Cầu lông; duy trì, phát triển các môn thể thao dân tộc và các môn thể thao khác như: Đua thuyền truyền thống, Pháo đất, Kéo co, Thể dục dưỡng sinh, Đi bộ, Bóng chuyền hơi, Vật dân tộc, Cờ tướng, Xe đạp, Dân vũ… Toàn tỉnh có trên 3.500 câu lạc bộ, điểm, nhóm hoạt động TDTT. Các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục, thể thao đã mang lại hiệu quả thiết thực, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh tiến bộ, đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh. Cùng với việc đẩy mạnh phát triển đời sống kinh tế và xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh,việc cưới, việc tang, lễ hộitrên địa bàn tỉnh cơ bản được thực hiện đúng quy định, các nghi lễ đảm bảo trang trọng, giữ gìn và phát huy được những phong tục tập quán tốt đẹpcủa địa phương.

Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã tạo nền tảng vững chắc cho thành công của phong trào xây dựng nông thôn mới. 20 năm qua, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã đáp ứng được tâm tư và nguyện vọng của người dân vì mục tiêu xây dựng đời sống văn hóa cơ sở nên quần chúng nhân dân đã tích cực hưởng ứng, tham gia với vai trò là chủ thể chính. Với phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm” nhân dân đã đóng góp sức người sức của xây dựng, nâng cấp hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao ở cơ sở, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hoá, tập luyện thể dục, thể thao của nhân dân. Toàn tỉnh có: 12 Trung tâm Văn hóa, Thông tin - Thể thao;12 thư viện; 04 rạp chiếu phim; 06 Nhà văn hóa huyện; 03 Nhà truyền thống; 01 Nhà thiếu nhi;9 sân vận động trung tâm; 7 nhà tập và thi đấu TDTT đơn giản; 12 bể bơi thông minh đặt tại các Trung tâm Văn hóa, Thông tin -Thể thao, Trung tâm Văn hóa, Thể thao huyện, thị xã, thành phố;235 nhà văn hóa xã, phường, thị trấn; 30thư viện; 01 nhà truyền thống; 215 sân vận động; 1.357 nhà văn hóa/1.343 thôn khu dân cư (trong đó có 1.174 nhà văn hóa đạt chuẩn theo quy định của Bộ VHTTDL).Trên địa bàn tỉnh có nhiều thôn, khu dân cư xây dựng từ 2,3 nhà văn hóa trở lên do diện tích rộng). Có 1.318 tủ sách cơ sở; 22 ao bơi hợp vệ sinh; 515 sân thể thao (diện tích từ 1000-2000m2) theo tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Bên cạnh đó, công tác đảm bảo an ninh trật tự, phòng ngừa tệ nạn xã hội được các cấp Ban chỉ đạo quan tâm triển khai góp phần vào ổn định trật tự xã hội, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương. Đến nay có 11.299 lượt làng, khu dân cư, xã, phường, thị trấn, cơ quan, doanh nghiệp, nhà trường đạt “An toàn về an ninh trật tự” hàng năm và 147 lượt làng, khu dân cư, xã, phường, thị trấn, cơ quan, doanh nghiệp, nhà trường đạt “An toàn về an ninh trật tự” 5 năm liên tục.

 

Những thành quả đạt được trên các lĩnh vực kinh tế - văn hóa – xã hội – an ninh trật tự qua 20 năm triển khai phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã tạo tiền đề vững chắc để tỉnh Hải Dương đẩy mạnh phong trào xây dựng nông thôn mới. Đến nay đã160 xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có 09 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 7 huyện, thành phố đạt chuẩn nông thôn mới và hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.

Song 20 năm xây dựng và phát triển,bên cạnh những thành tựu đã đạt được thì phong trào cũng còn bộc lộ một số hạn chế như: công tác triển khai, tổ chức thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” ở một số cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp còn bị coi nhẹ. Việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang ở một số địa phương chưa có chuyển biến rõ rệt; một số cán bộ, đảng viên chưa nêu cao được vai trò gương mẫu.Việc xây dựng thiết chế văn hoá, thể thao nâng cao đời sống văn hoá công nhân lao động trong các khu công nghiệp còn nhiều hạn chế về số lượng và chất lượng.

Trên cơ sở kế thừa kết quả và thành tựu đã đạt được, với sức trẻ 20 năm, Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tỉnh Hải Dương sẽ tiếp tục phát triển bền vững, có chiều sâu, chất lượng, hiệu quả, thiết thực; thực hiệnđẩy mạnh xây dựng môi trường và đời sống văn hoá lành mạnhgắn, với phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá", "xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh" như kết luận số 76-KL/TW ngày 04/6/2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết 33-NQ/TW của Ban chấp hành trung ương khoá XI về xây dựng và phát triển văn hoá, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.