Theo phong tục cổ truyền, hằng năm vào dịp trung tuần tháng 11 (Âm lịch), Ban quản lý di tích, chính quyền cùng các cụ cao niên của thôn Văn Thai lại tổ chức Lễ đăng thọ cho các ông tuổi 57. Cụ Phạm Minh Thân cho biết: Lễ đăng thọ tức Lễ trình lão trước Thành hoàng làng và bà con dân làng. Trước đây làng có lệ những ông trước tuổi 57 phải vào đội hương dịch phục vụ cho việc tế, lễ, hội hè của làng năm đó. Làng tổ chức “thập bát hương dịch”, nghĩa là có 18 ông đủ tiêu chuẩn tuổi 56 nếu thiếu thì chọn xuống tuổi dưới gọi là “trạch mới” (chọn mới) người đó phải khỏe mạnh, gia đình chấp hành tốt luật lệ của Nhà nước, hương ước của làng. Hằng năm vào ngày 14, 15 tháng 11 (Âm lịch) đình làng có lệ tế khao, làm cỗ mời dân làng hay kỳ dịch ăn uống mừng được sung công chức, trúng cử, lên chức… và được lên hương lão (lão làng). Khi đến tuổi 57 thì gia đình người đó tùy theo kinh tế mà sửa lễ cúng Thành hoàng và mời dân làng, thường là một cỗ xôi, con lợn. Những năm gần đây chính quyền xã, thôn tổ chức lễ đăng thọ thay cho người được lên tuổi đăng thọ.

 

Lễ chính tại Đình Cả.

Năm nay, thôn Văn Thai tổ chức Lễ đăng thọ cho 25 ông tại Đình Cả, trước Minh đường Tam vị Đại vương, có sự chứng kiến của các cụ cao niên, chính quyền xã, thôn và đông đảo người dân. Các ông bước vào đình với trang phục chỉnh tề, trang nghiêm dâng lễ thắp hương tưởng niệm ba vị Thành hoàng làng và cung tiến hiện vật là ba tấm bia đặt trên lưng rùa. Theo anh Nguyễn Văn Doanh – trưởng thôn Văn Thai: hằng năm, trước mỗi dịp tổ chức lễ đăng thọ, những ông tuổi 57 sẽ ra trình báo thôn, thôn lập danh sách và tổ chức Lễ đăng thọ tại Đình Cả. Chúng tôi tổ chức buổi lễ trang trọng với sự chứng kiến của chi bộ, chính quyền, các cụ cao niên và người dân trong thôn. Sau khi dâng hương hoa lễ và đại diện hai cụ cao niên lên thắp hương là bài văn tế “Tam vị Đại vương Thành hoàng Đình Cả Văn Thai” do một cụ với trang phục mũ, áo chỉnh tề đọc to, dõng dạc cung thỉnh Tam vị Đại vương và xướng tên từng ông trong tiếng chiêng, trống phụ họa. Tiếp theo các ông tuổi 57 lần lượt lên thắp hương và đại diện chi bộ, lãnh đạo thôn phát biểu giao việc, cuối cùng là đại diện các ông tuổi 57 lên đáp từ.

Sau khi làm lễ ở Đình Cả xong, các ông và gia đình trở về Đình xóm mình để làm lễ tiếp (thôn Văn Thai ngoài Đình Cả, 4 xóm có tục đăng thọ tuổi 57 ở đình xóm), các phần lễ diễn ra như ở Đình Cả. Sau đó người dân trong xóm cùng nhau hạ lễ và thụ lộc. Điều đặc biệt ở đây là các ông được đăng thọ và gia đình đích thân phục vụ cả xóm và khách đến dự lễ. Sau đó, các ông đăng thọ sẽ lựa chọn ngày thích hợp tổ chức làm cỗ thiết đãi họ hàng, xóm giềng.

 

Theo các cụ cao niên ở đây, tục đăng thọ tuổi 57 đã có từ khi thành lập làng, Hương ước của làng Văn Thai xưa, lúc đầu tuổi lên lão là 60, nhưng do thời kỳ đó tuổi thọ trung bình thấp. Nếu ai mà thọ đến trên 60, cái tuổi mà ngày nay ta mới được nghỉ hưu đã là điều vui lớn trong tộc họ. Do đó Hội đồng Hương chính, Hội đồng kỳ mục và Lý dịch họp và thống nhất hạ tuổi lên lão xuống còn 58 tuổi, rồi hạ tiếp xuống còn 57 tuổi như ngày nay. Năm 1936, tục đăng thọ tuổi 57 được đưa vào điều 85 trong 100 điều Hương ước của làng. Điều 85 quy định như sau: “Lên lão thì không phải nộp tiền lệ gì cả, những người nào muốn sửa lễ yết thần, cỗ bàn mời thân bằng kỳ lý cũng tùy ý không ai bắt buộc”. Thời kỳ phong kiến các cụ được tuổi 57 gọi là “ông lão”, ai có điều kiện được đăng cai đình đám tháng 3 hằng năm, được ăn phần tại đình làng. Nhưng vào ngày 10/3 (Âm lịch) gia đình các cụ phải chuẩn bị một mâm xôi mang ra Đình Cả cúng Thành hoàng làng cho đến khi 70 tuổi thì thôi. Đến đời cụ Lý Quải (Lý trưởng, họ Đào) thì quy định như sau: những người làm lễ đăng thọ tuổi 57 chỉ phải thổi xôi đến năm 60 tuổi, tức là 3 năm thì thôi. Sau tuổi lên lão 57 thì người đó được miễn lao dịch công ích (hương dịch), mỗi khi làng vào đám thì được mõ rao mời ra đình, ngồi đúng vị trí của mình và được sãi làng mời cỗ thụ lộc Thành hoàng. Nếu cụ nào từ 70 tuổi trở lên không ra đình được thì sãi làng mang phần cỗ biếu đến tận nhà. Còn các ông trong độ tuổi 56 (tuổi vọng lão) phải làm hương dịch, tham gia khiêng vác cờ, lọng, trống, chiêng… xếp chỗ, tiếp đón khách.

Là một trong 25 ông tuổi 57 đăng thọ lần này, ông Phạm Ngọc Hùng cho biết: lễ đăng thọ là cơ sở để chúng tôi được tham gia việc làng, việc xóm, đây cũng là vinh dự và trách nhiệm. Tôi và gia đình luôn tâm niệm giữ gìn và phát huy nền nếp gia phong của tổ tiên, gương mẫu chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, hương ước của làng. Tích cực tham gia phát triển kinh tế xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc từ đó góp phần phát triển các phong trào của thôn như: “toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “đô thị văn minh”, “xây dựng nông thôn mới nâng cao”… xây dựng xóm làng ngày một giàu đẹp, văn minh.

Trong tiến trình phát triển của lịch sử, thôn làng đổi thay từng ngày, theo đó là phong tục tập quán cũng thay đổi phù hợp với xu thế của thời đại. Ngày nay thôn Văn Thai vẫn lưu truyền được tục đăng thọ tuổi 57, phong tục mang ý nghĩa động viên tinh thần với tuổi già, qua đó giữ gìn và phát huy một mĩ tục của quê hương, dân tộc góp phần không nhỏ vào việc giáo dục truyền thống trọng người cao tuổi cho các thế hệ mai sau.

      Bá Giang