Lễ hội diễn ra nhằm tưởng nhớ và tri ân công lao to lớn của danh tướng Yết Kiêu và các bậc tiền nhân đối với sự nghiệp giữ nước, bảo vệ nền độc lập của dân tộc. Đồng thời, phục vụ nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân đối với các giá trị di sản văn hóa đặc sắc của quê hương.
Dâng hương
Danh tướng Yết Kiêu tên thật là Phạm Hữu Thế, sinh năm Nhâm Dần (1242) trong một gia đình ngư dân nghèo ở vùng sông nước thuộc ấp Hạ Bì, huyện Trường Tân, Lộ Hồng (nay là thôn Hạ Bì, xã Yết Kiêu, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương). Phụ thân ông là cụ Phạm Hữu Hiệu, người làng Hạ Bì. Mẫu thân ông là cụ Vũ Thị Duyên, người huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương.
Theo truyền thuyết, tuổi niên thiếu của Phạm Hữu Thế gắn với Trâu thần linh thiêng. Tương truyền, một hôm, Phạm Hữu Thế ra sông gánh nước, thấy hai con trâu trắng húc nhau liền dùng đòn ống đánh đuổi, can ngăn. Hai con trâu biến mất, Hữu Thế thấy còn hai chiếc lông còn dính vào đòn ống, đặt xuống nước, nước rẽ ra làm đôi. Nghĩ là trâu thần, Phạm Hữu Thế liền nuốt vào bụng. Từ đấy, Phạm Hữu Thế có thân thể hùng cường, trí lực, bơi lội tài giỏi, đi trong nước như ở trên đất bằng.
Tài năng Hữu Thế ngày một nổi tiếng, được Hưng Đạo đại vương trọng dụng và đặt tên là Yết Kiêu. Với tinh thần “Sát Thát”, “Bình Nguyên” cùng tài bơi lội “nhập thủy như phúc bình địa hỹ”, Yết Kiêu đã trở thành huyền thoại trong lịch sử Việt Nam, là một trong những người có công lớn đối với sự nghiệp chống quân Nguyên – Mông. Ông được vua Trần phong tặng : “Trần triều Hữu tướng Đệ nhất bộ, đô soái thủy quân, Tước hầu” và đại tướng quân triều Trần – Yết Kiêu Đại Vương dũng lược, uy hùng, nhiều lần phò giúp vua dẹp loạn, trừ hiểm nguy, từng được các triều đại ban tặng nhiều sắc phong.
Khi ông mất, vua Trần cho lập Đền thờ ở quê ông bên bờ sông thôn Hạ Bì; người dân địa phương tôn kính thờ ông là Thành hoàng làng với niềm tin sâu sắc rằng, ông sẽ phù hộ cho quốc thái dân an, cho mưa thuận gió hòa, bảo vệ chở che và mang lại cho nhân dân cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Toàn cảnh thi đấu cờ người
Trong đền có nhiều hiện vật cổ, quý như tượng Đức thánh Yết Kiêu, tượng chín nàng hầu, mõ cá, mõ cáo, ngoài ra còn nhiều cổ vật, hiện vật khác có giá trị gắn với những câu chuyện truyền thuyết dân gian ly kỳ và linh thiêng.
Sau lễ dâng hương là phần tế lễ của các bậc cao niên. Màn thi đấu cờ người hấp dẫn, gay cấn, thu hút nhiều người theo dõi. Trong khuôn khổ, lễ hội còn có giải võ cổ truyền, giải cờ tướng huyện Gia Lộc và nhiều hoạt động văn hóa truyền thống, trò chơi dân gian.
Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, lễ hội đền Quát thường diễn ra vào mùa xuân (từ ngày 10-20 tháng giêng). Từ năm 1976 đến năm 2017, lễ hội được chuyển sang tổ chức vào mùa thu (từ ngày 14-16.8 âm lịch) để hưởng ứng lễ hội truyền thống đền Kiếp Bạc (Chí Linh) tưởng niệm Anh hùng dân tộc Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn-chủ soái của Yết Kiêu. Bắt đầu từ năm nay, lễ hội đền Quát sẽ được tổ chức vào cả mùa xuân và mùa thu. Điểm khác biệt là lễ hội mùa xuân không có phần thi bơi chải như lễ hội mùa thu.
Lễ hội sẽ kéo dài đến hết ngày 4.3
T.H